czwartek, 10 maja 2018

Wyspa Jana Mayena




Odwiedźmy kolejną wyspę na końcu świata - Jan Mayen, niewielką w Arktyce, ok. 500 km na wschód od Grenlandii. Jest okazja bo…

Mój kalendarz: 88 lat temu 8 maja 1930 roku wyspa została anektowana przez Norwegię. Powierzchnia 372,5 km² (wielkość mniej więcej Krakowa). Większość obszaru zajmuje masyw czynnego wulkan Beerenberg – 2277 m n.p.m., drugi co do wysokości w Europie pokryty lodowcem.

Wyspa nie ma stałych mieszkańców, z wyjątkiem obsługi stacji radiowej i meteorologicznej (ok. 18 osób). Wyspa ta w synoptyce meteorologicznej jest bardzo ważna gdyż leży w miejscu gdzie rodzą się głębokie niże kształtujące pogodę w Europie.

Wyspa została odkryta przez Henry’ego Hudsona w 1607, oficjalnie przez Holendra Jana Mayena w 1614 roku. W późniejszych latach stanowiła bazę holenderskich wielorybników. Po wybiciu stad wielorybów została w XVIII wieku opuszczona. W XIX wieku okresowo pojawiały się ekspedycje naukowe. W 1921 powstała tu norweska stacja meteorologiczna.








W czasie II wojny światowej wyspa, nie dostała się pod okupację niemiecką. Położenie tam stacji meteorologicznej pozwalało prognozować pogodę dla samolotów i statków walczących na Atlantyku.

W 1943 Amerykanie wybudowali stację radiolokacyjną. W 1959 podjęto decyzję o lokalizacji systemu radionawigacyjnego LORAN dla potrzeb NATO.

W 2010 Jan Mayen wraz z wodami przybrzeżnymi został przekształcony w rezerwat przyrody. Roślinność jest uboga mchy i trawy ale krajobrazy piękne. Wspomniany szczyt wulkaniczny – Beerenberg, budził się we wrześniu 1970 roku, a ostatnia erupcja miała miejsce się w 1985 roku.

Wyspa podobnie jak Islandia leży w pobliżu podmorskiego uskoku, gdzie łączą się płyty: północnoamerykańska i euroazjatycka. Wyspa zbudowana jest ze skał wulkanicznych, głównie z bazaltów pochodzących z różnych erupcji. Erupcja we wrześniu 1970 roku spowodowała że powierzchnia wyspy powiększyła się o 3,5 km². Wulkan wieńczy ogromny krater o średnicy 1,5 km. Na wyspie jest wilgotno ( średnio 85%) i zimno. Średnie letnie wartości wynoszą nieco powyżej zera, a maksymalne temperatury mogą w ciągu dnia osiągnąć +15°C, minimalne zimą tylko do -30°C ze względu na wpływ oceanu. Średnio jest tam 90 dni z mgłami.

Świat zwierząt jest jednak dość bogaty z uwagi na występowanie licznych kolonii ptaków migrujących. Świat ssaków jest o wiele uboższy, jedyni ich przedstawiciele to foki, lisy polarne, zaś niedźwiedzie polarne przebywały gdy woda wokół wyspy zamarzała jeszcze w latach 80-tych tworząc połączenie z Grenlandią. Ostatni misiowy turysta dotarł tu prawdopodobnie na krze w latach 90-tych i został zastrzelony przez duńskiego naukowca, który został za ten czyn ukarany. Podczas wojny niemiecki bombowiec Ju-88 próbował zniszczyć stacje meteorologiczna ale rozbił się we mgle o wzgórza. Wrak odnaleziono w 1958 r.


Moje 3 grosze


Od siebie tylko dodam, że w okresie Zimnej Wojny znajdowały się tam stacje brytyjskiego ELINT (wywiadu radiowego) i amerykańskiego systemu SOSUS (wykrywania okrętów podwodnych ZSRR). To właśnie stamtąd namierzano „Czerwonego Października” z powieści Toma Clancy'ego...


Opracował - Stanisław Bednarz