poniedziałek, 31 sierpnia 2020

Chorwacka wyprawa na biegun

  


Stanisław Bednarz

 

Jak to c. k Austria przy pomocy Chorwatów i pieniędzy hrabiego Wilczka wybierała się na biegun. Latem, 1872, na pokładzie statku Tegetthoff, z Tromsø wyruszyła Austrowęgierska Ekspedycja Polarna. Wyprawą dowodził Julius Payer, a połowę 24-osobowej załogi stanowili Chorwaci.

Marynarze z Adriatyku; są mniej niż inne nacje skłonni do nadużywania rumu; zawsze są w dobrym humorze, co uchroni ich przed depresją nocy polarnej.

Po dwóch miesiącach żeglugi, ekspedycja dotarła do północnych wybrzeży Nowej Ziemi i tu natknęła się na lodową barierę. Jednak uwięziony w zmarzlinie statek, wraz z ruchami lodu, posuwał się naprzód. I w ten sposób, 30 sierpnia 1873 roku, odkrywcy dotarli do nieznanego archipelagu. Nazwali go Ziemią Franciszka Józefa.

Przez dziewięć miesięcy nadawali wyspom nazwy, rysowali mapy, badali zjawiska meteorologiczne. Wiosną podjęto decyzję o powrocie. 20 maja 1874 załoga opuściła skuty lodem statek, by w trzech łódkach, dotrzeć do Nowej Ziemi. Po trzech miesiącach napotkali rosyjski statek rybacki, na którym, 3 września 1874 roku, dopłynęli do norweskiego Vardø.

Ziemia Franciszka Józefa to obecnie rosyjski archipelag. Po wybuchu I wojny światowej zajęła go Rosja. W 1927 r. założono tu stację meteorologiczną. W 1930 r. przemianowano archipelag na Ziemię Łomonosowa.

Na wyspie Aleksandry znaleziono pozostałości niemieckiej stacji meteorologicznej z czasów II wojny światowej. Stacja działała od września 1943 roku do lipca 1944 roku kiedy to po spożyciu mięsa upolowanego niedźwiedzia polarnego, cała załoga stacji (z wyjątkiem sanitariusza-wegetarianina) zachorowała na włośnicę i została ewakuowana. Dziś na tej wyspie jest baza lotnicza Rosji.










Archipelag nie ma stałych mieszkańców W skład archipelagu wchodzą 192 wyspy. Wśród nich 3 wyspy mają powierzchnię ponad 1500 km²: Ziemia Jerzego – 2821 km², Ziemia Wilczka – 2203 km², Wyspa Grahama Bella – 1557 km², Ziemia Wilczka otrzymała nazwę na cześć hrabiego Jana Nepomucena Wilczka, pochodzącego z polskiej szlachty, głównego sponsora wyprawy. Od 1875 Wilczek piastował stanowisko prezydenta Austriackiego Towarzystwa Geograficznego (Kolejny wielki i zapomniany Polak!). Jest jeszcze Wyspa Wilczka niewielka na samym południu archipelagu.

18 marca 1874 r. zmarł tu na szkorbut maszynista statku, Otto Krisch, pochowany następnie wśród skał. Wyprawa pozostawiła w 1874 r. na wyspie zapieczętowaną kapsułę z opisem odkryć. Kapsułę tę odnalazła w 1991 r. niemiecka ekspedycja.

Wyspy archipelagu pokryte są niskimi pasmami zbudowanymi z bazaltu. Najwyższy punkt wysp sięga 620 m n.p.m. Maksymalne temperatury latem nie przekraczają +3°C. Szatę roślinną tworzy skąpa tundra, - porosty i mchy, również jaskry, skalnice i wierzbę zielną. Ziemia Franciszka Józefa jest częścią Europy, a na Wyspie Rudolfa znajduje się najdalej na północ (81°54’ N) wysunięty punkt Europy. Polecam szczególnie ze względu na udział Chorwatów i polski sponsoring.