Stanisław Bednarz
Jak to c. k Austria przy pomocy Chorwatów i pieniędzy
hrabiego Wilczka wybierała się na biegun. Latem, 1872, na pokładzie statku
Tegetthoff, z Tromsø wyruszyła Austrowęgierska Ekspedycja Polarna.
Wyprawą dowodził Julius Payer, a
połowę 24-osobowej załogi stanowili Chorwaci.
Marynarze z Adriatyku; są mniej niż inne nacje skłonni
do nadużywania rumu; zawsze są w dobrym humorze, co uchroni ich przed depresją
nocy polarnej.
Po dwóch miesiącach żeglugi, ekspedycja dotarła do
północnych wybrzeży Nowej Ziemi i tu natknęła się na lodową barierę. Jednak
uwięziony w zmarzlinie statek, wraz z ruchami lodu, posuwał się naprzód. I w
ten sposób, 30 sierpnia 1873 roku, odkrywcy dotarli do nieznanego archipelagu.
Nazwali go Ziemią Franciszka Józefa.
Przez dziewięć miesięcy nadawali wyspom nazwy,
rysowali mapy, badali zjawiska meteorologiczne. Wiosną podjęto decyzję o
powrocie. 20 maja 1874 załoga opuściła skuty lodem statek, by w trzech łódkach,
dotrzeć do Nowej Ziemi. Po trzech miesiącach napotkali rosyjski statek rybacki,
na którym, 3 września 1874 roku, dopłynęli do norweskiego Vardø.
Ziemia Franciszka Józefa to obecnie rosyjski
archipelag. Po wybuchu I wojny światowej zajęła go Rosja. W 1927 r. założono tu
stację meteorologiczną. W 1930 r. przemianowano archipelag na Ziemię Łomonosowa.
Na wyspie Aleksandry znaleziono pozostałości
niemieckiej stacji meteorologicznej z czasów II wojny światowej. Stacja
działała od września 1943 roku do lipca 1944 roku kiedy to po spożyciu mięsa
upolowanego niedźwiedzia polarnego, cała załoga stacji (z wyjątkiem
sanitariusza-wegetarianina) zachorowała na włośnicę i została ewakuowana. Dziś
na tej wyspie jest baza lotnicza Rosji.
Archipelag nie ma stałych mieszkańców W skład
archipelagu wchodzą 192 wyspy. Wśród nich 3 wyspy mają powierzchnię ponad 1500
km²: Ziemia Jerzego – 2821 km², Ziemia Wilczka – 2203 km², Wyspa Grahama Bella
– 1557 km², Ziemia Wilczka otrzymała nazwę na cześć hrabiego Jana Nepomucena Wilczka, pochodzącego z
polskiej szlachty, głównego sponsora wyprawy. Od 1875 Wilczek piastował
stanowisko prezydenta Austriackiego Towarzystwa Geograficznego (Kolejny wielki
i zapomniany Polak!). Jest jeszcze Wyspa Wilczka niewielka na samym południu
archipelagu.
18 marca 1874 r. zmarł tu na szkorbut maszynista
statku, Otto Krisch, pochowany
następnie wśród skał. Wyprawa pozostawiła w 1874 r. na wyspie zapieczętowaną
kapsułę z opisem odkryć. Kapsułę tę odnalazła w 1991 r. niemiecka ekspedycja.
Wyspy archipelagu pokryte są niskimi pasmami
zbudowanymi z bazaltu. Najwyższy punkt wysp sięga 620 m n.p.m. Maksymalne
temperatury latem nie przekraczają +3°C. Szatę roślinną tworzy skąpa tundra, - porosty
i mchy, również jaskry, skalnice i wierzbę zielną. Ziemia Franciszka Józefa
jest częścią Europy, a na Wyspie Rudolfa znajduje się najdalej na północ (81°54’
N) wysunięty punkt Europy. Polecam szczególnie ze względu na udział Chorwatów i
polski sponsoring.