środa, 25 października 2023

O nosorożcach włochatych

 


Stanisław Bednarz

 

Będzie o nosorożcach włochatych. W Krakowie w Muzeum Przyrodniczym PAN stoi wypchany nosorożec włochaty. 23 października 1929 roku w Staruni koło Stanisławowa odkopano ten okaz – jest to jedyny na świecie kompletny (tzn. z zachowanym nie tylko szkieletem, ale i z częściami miękkimi egzemplarz wymarłego gatunku nosorożca włochatego z epoki plejstocenu. Odkryty w kopalni głębinowej ozokerytu (wosku ziemnego ) na terenie wsi Starunia koło Stanisławowa.

W nauce znany jako tzw. drugi nosorożec ze Staruni. Unikalne zachowanie tego okazu była możliwe dzięki konserwującym właściwościom wosku ziemnego i soli kamiennej. Kopalnia w Staruni była znana jako miejsce występowania dobrze zachowanych fragmentów kręgowców kopalnych od października 1907, kiedy to w trakcie drążenia szybu nowej kopalni wydobyto duże fragmenty szkieletu i części miękkich jednego osobnika mamuta z ciosami (leżał na głębokości 12–14 m), a 6 listopada tegoż roku także przednią część ciała nosorożca włochatego (później nazwanego pierwszym nosorożcem staruńskim). Oba okazy trafiły w 1908 do Muzeum Przyrodniczego im. Dzieduszyckich w pobliskim Lwowie, gdzie znajdują się do dziś.,

Okaz z 1907 miał zachowane rogi. Dopiero w 1929 roku Polska Akademia Umiejętności zdobyła pokaźne środki finansowe z Funduszu Kultury Narodowej na zorganizowanie prac wydobywczych, w ramach których reaktywowano opuszczony szyb z 1907 i zbudowano nowy szyb badawczy wraz ze sztolnią łączącą oba te szyby.







23 października 1929 w sztolni napotkano na głębokości 12,5 m prawie nieuszkodzony okaz nosorożca włochatego, w pozycji odwróconej, tzn. zwierzę leżało na grzbiecie. Później stwierdzono, że jest to młoda, trzyletnia samica. Nie zachowała się jej okrywa włosowa (poza paroma kępkami), kopyta oraz rogi. W celu wydobycia okazu wydrążono specjalny szyb transportowy, co było możliwe dzięki pomocy wojska.

Nosorożca wydobyto 17 grudnia 1929, a 22 grudnia przewieziono go do Krakowa, gdzie znajduje się do dziś i jest wystawiony w tamtejszym Muzeum Przyrodniczym... Wypchany okaz z oryginalną skórą, słoje z częściami miękkimi zostały udostępniony do zwiedzania w Muzeum Fizjograficznym PAU w czerwcu 1930. Natomiast szkielet tego nosorożca został zaprezentowany w tamtejszym muzeum dopiero w 1948. Wiek nosorożca nr 2, ustalony metodą radiowęglową nie jest pewny, 23 – 36 tys. lat.