Kalendarz meteorytów: 209 lat
temu 22 maja 1808 roku (niedziela) około
6 rano w miejscowości Stonařov (niem. Stannern), Czechy, spadło kilkadziesiąt
okazów rzadkiego typu meteorytu – eukrytów. Przypuszcza się, że meteoryt
pochodzi z planetoidy Westa. Pierwsza informacja o spadku ukazała się już 31
maja 1808 roku w Vaterländische Blätter für den österreichischen Kaiserstaat
(Schreibers 1808, Vaterländische Blätter…).
W
niedzielę, 22 maja 1808 roku w mieście Stannern (obecnie Stonařov) oraz okolicznych wsiach i miejscowościach,
spadły z nieba kamienie. Był pogodny poranek, ale o wpół do szóstej pojawiła
się mgła. Ludzie ze Stannern w drodze do kościoła, usłyszeli nagle trzy silne
detonacje, aż ziemia zadrżała im pod nogami, a mgła zrobiła się nagle tak
gęsta, że tylko na 12 kroków było coś widać. Potem usłyszeli hałas
przypominający ciągły ogień karabinowy, albo jakby grzmiały wielkie bębny. W
powietrzu było słychać dudnienie i świst. Gdy patrzyli na siebie ze zdumieniem
i przerażeniem, w całej okolicy zaczął padać „deszcz”, przed którym nie chroni
żaden płaszcz. Pośród nieustannego dudnienia i świstu z powietrza spadały
kamienie od wielkości włoskiego orzecha do wielkości głowy dziecka; niektóre
pionowo, inne jakby rozkołysane. Wielu ludzi to widziało, a kamienie, które
podniesiono zaraz po spadku, były jeszcze ciepłe. Pierwsze wbiły się głęboko w
ziemię; jeden nawet na dwie stopy. Późniejsze spadały tylko na ziemię. Wewnątrz
były szare, a z zewnątrz pokryte czarną, błyszczącą skórką. Ich liczbę trudno
ocenić. Wiele mogło spaść na pola uprawne i nadal leżą w ziemi. Te, które
zostały znalezione, ważą 2 i pół cetnara. Wszystko to trwało około 6-8 minut.
Po kilku godzinach także mgła zniknęła i koło południa było jasno i spokojnie,
jakby nic się nie stało.
Dziś ocenia się, że spadło
200-300 kamieni, z których zachowało się 66 ważących w sumie 52 kg. Wiele
okazów tego meteorytu było orientowanych. Całkowitą wagę znalezionych okazów),
na 52 kg, ale w niektórych źródłach znajdujemy wartości większe. U Kesselmeyera
(1861) jest to 150 funtów, a w raporcie dla cesarza podaje się wartość nawet
2,5 cetnara. W ówczesnym systemie wag 1 cetnar równał się 100 funtom, więc
przyjmując tę maksymalną wartość wychodzi, że w sumie znaleziono około 140 kg
meteorytów.
Teren spadku jest bardzo
rozległy, a znaczną jego część stanowiły lasy i nieużytki. Ponieważ większość
okazów znaleziono na obszarze zamieszkałym lub w bezpośrednim ich sąsiedztwie
(Schreibers 1830), jest bardzo prawdopodobne, że do zbiorów trafiła tylko mała
część spadłych kamieni. Meteoryt
Stannern w polskich zbiorach:
- Katedra Mineralogii i Petrografii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
- Zakład Mineralogii i Petrografii Uniwersytetu Wrocławskiego
- Zakład Geologii Dynamicznej Instytutu Nauk Geologicznych PAN w Krakowie
Opracował – Stanisław Bednarz