Meteoryt Czelabińsk
Jiří Kropáček, Adéla Očenášková, Štěpán Plaček, Dan Poláček,
Blahoslav Baťa
Unikalna grafika najsilniejszych
wybuchów na niebie. „Pomyśl życzenie, spada gwiazda” – mówimy, bo nam się wydaje,
że na nocnym niebie leci gwiazda. Jednak jest to tylko przenośnia – w rzeczywistości
nad naszymi głowami widzimy meteory, które z gwiazdami nie mają nic wspólnego.
Niekiedy meteor świeci tak
intensywnie, że jest to tzw. bolid. Amerykańska NASA tak oznacza meteory, które
są jaśniejsze niż -3 mag. Amerykańskie czujniki wychwyciły w ziemskiej
atmosferze od 1990 roku niemalże 800 jasnych bolidów i superbolidów. Spójrzmy na
mapę, którą NASA sporządziła.
Bolidy niekiedy powodują silny
wybuch. Do najsilniejszych z nich od roku 1990 może się zaliczać Meteoryt
Czelabińsk – superbolid, który eksplodował dnia 15.II.2013 roku, nad miastem
Czelabińsk w pd-zach. Rosji. Energia eksplozji, która miała miejsce o godzinie
03:20 GMT/05:20 CET, wedle NASA wyniosła aż 440 kt TNT. Uczeni znaleźli na
ziemi odłamki tego ciała niebieskiego.
Meteoryt Czelabiński
Druga najsilniejsza eksplozja meteoroidu
w czasie minionych trzech dekad miała miejsce całkiem niedawno. W ubiegłym
roku, dnia 18 grudnia wpadł w atmosferę bolid nad Morzem Beringa, który
eksplodował nieopodal rosyjskiego półwyspu Kamczatka. Energia wybuchu wyniosła
173 kt.
Meteoryt Moravka (fot. "Gazeta Krakowska")
Pozostałe eksplozje obiektów z
kosmosu uwalniały energię <1 kt. Między innymi był i superbolid, który mogli
obserwować w dniu 6.V.2000 roku mieszkańcy Czeskiej Republiki, Słowacji i
Polski i to na dziennym niebie. Tenże superbolid spadł na powierzchnię Ziemi w
Beskidach i został nazwany Moravka.
Co
jest czym?
Meteor: to małe
ciało niebieskie, które wlatuje z kosmosu w ziemską atmosferę z zawrotną
prędkością w rozpiętości od 16 aż do 72 km/s. Jego blask rozjaśnia niebo na
kilka sekund. Najczęściej się rozgrzewa i wyparowuje, a czasami eksploduje. Barwa
jego światła jest pomarańczowa albo czysto biała, co zależy od składu
chemicznego ciała i składu chemicznego atmosfery na danej wysokości.
Bolid: to
rodzaj meteoru, który się intensywnie świeci. Za bolid uznaje się taki meteor,
który jest jaśniejszy niż -3 magnitudy (-3,0m), a niekiedy
przekracza -4m i jest jaśniejszy od Wenus. Bolid swą dużą jasnością
jest w stanie oświetlić ziemię na tyle, że można nawet określić barwę przedmiotów.
Superbolid: to jest
jeszcze intensywniej świecący bolid, którego jasność jest wyższa niż -17m.
Meteoryt: szczątki
meteoru, który nie spalił się w atmosferze, ale spadają na Ziemię. To, czy
meteor spadnie na Ziemię zależy od kilku czynników. Rolę grają np. prędkość wejścia
w atmosferę albo wysokość, na której meteor przestał świecić.
Meteoroid: jest to
relatywnie małe ciało niebieskie od wielkości milimetrów do kilkunastu metrów,
które istnieje w Układzie Słonecznym. Po wpadnięciu w atmosferę ziemską
powstaje z niego meteor.
Asteroida: albo
planetoida, planetka. Jest to większe ciało od meteoroidu, które obiega Słońce i
składa się głównie z metalu i/albo kamienia.
Kometa: to masa
lodu, minerałów i pyłu, która ma bardzo wydłużoną eliptyczną orbitę. Orbita ta
prowadzi kometę aż w pobliże Słońca lub nawet w jego atmosferę. Od asteroidy
różni się tylko składem chemicznym.
Przekład z czeskiego - ©R.K.F. Leśniakiewicz
