Podsumowanie lutego 2025

 

Okres od 1 do 11 to słaba zima z jednocyfrowym mrozem wyłącznie w nocy. 11-16 odwilż ze słabym opadem  Bez  pokrywy śniegu. Od  16 do 22 był  naprawdę zimowy mroźny. Zdarzyło się około 10 dni z temperaturą mrozu dwucyfrowego, a w dzień  temperatura całodobowo ujemna  Największy mróz wyniósł -14,7°C. Okres od 1 do 11 słaba zima z jednocyfrowym mrozem wyłącznie w nocy. Od 23 do 28 jesiennie Bez śniegu.  Przy tym było bardzo sucho bo spadło około 3 mm deszczu i śniegu. Było to wynikiem utrzymywania się prawie przez cały luty wyżów z ciśnieniem około 1030 hPa. Bardzo sucho spadło tylko 28,2 mm. To wynik dwóch dreszczów 23,9 mm, 28 - 18 mm Do 23 było tylko 1,2 mm. Pokrywa w górach wysokich nikczemna. Skażenie promieniste powietrza odnotowywane przez praktycznie cały miesiąc i maksymalnie wyniosło 170 nSv/h w dniu 13.II. – prawdopodobnie była to tzw. kalima znad Afryki Pn.  Poza tym odnotowywano znaczne zanieczyszczenie powietrza w granicach 199 – 205 AQI. Cały miesiąc prawie trzęsło Santorynem, ponadto odnotowano trzęsienia ziemi w Apeninach i kilku innych miejscach.

 

Jordanów, okolice, Polska:

·        1 lutego - pochmurno chłodno - rano -4, w południe +1,9°C. Śniegi: Hala Gąsienicowa 26, Kasprowy Wierch 64, Dolina Pięciu Stawów Polskich 73, Markowe Szczawiny 30, Babia Góra 50 cm. Wyż CAROLINE.

·        2 lutego: Pochmurno chłodnio, ciśnienie wysokie, rano -2,7, w południe -0,1°C.

·        3 lutego - słonecznie rano -5, w południe +1,9°C i poczucie chłodu. Rekordowe zanieczyszczenie powietrza AQI 232.

·        4 lutego. Pogoda wyżowa 1028 hPa. Rano -8,7, po południu +4,5°C w zaułkach leżą resztki śniegu około 0,5%. Śniegi: Bukowina 5, Dolina Pięciu Stawów Polskich 72, Hala Gąsienicowa 25, Kasprowy Wierch 67, Śnieżka 66 cm.

·        5 luty - w okowach wyżu słońce, rano -6,7 po południu +6°C. Powietrze złej jakości. Ciśnienie 1034,5 hPa. Wyż DILAN.

·        6 luty Bardzo słaby opad śniegi około 0,5 cm. Przysłowie mówi że na św. Doroty śniegu po płoty, są tylko płoty. Ciśnienie bardzo wysokie 1034,4 hPa. Wyż ELWIRA.

·        7 luty. Pochmurno rano -1, w południe +1,8°C, wieczór -0,3°C. Ta cienka pokrywa śnieżna znikła.

·        8 luty. Słonecznie lekko pochmurno rano -2, w południe +4°C, śniegi: Dolina Pięciu Stawów 70, Kasprowy Wierch 60, Hala Gąsienicowa 25 cm.

·        9 luty - nadal wyż,  rano -3, w południe +8,6°C.  Śniegi: Bukowina 2, Dolina Pięciu Stawów 68, Hala Gąsienicowa 24, Kasprowy Wierch 59, Zawoja 2 cm.

·        10 luty. Dalej wyż tym razem nazywa się ELWIRA. Rano -7, w południe +4°C.

·        11 luty. Mrozy poranne pogłębiają się, było rano -9,7, ale w południe jeszcze +4,2°C. W Kozienicach rano -15°C. wyż ELWIRA III.

·        12 luty – rano -11,7, w południe +2,5, wieczór +4°C. Śniegi: Dolina Pięciu Stawów Polskich 65, Kasprowy Wierch 57, Hala Gąsienicowa 24 cm.

·        13 luty. Rano było tylko -0,5. W południe +5°C. U Kowalczego w ogródku widziałem przebiśniegi. Bardzo niski stan wody w Jeziorze Czorsztyńskim, odsłaniają się fundamenty zatopionych starych Maniów i zwały śmieci. Rekordowe skażenie radioaktywne powietrza 170 nSv/h. Rekordowy smog AQI 242.

·        14 luty. W nocy popadało 0,5 cm śniegu. Cały dzień 0 ujemne po południu -2,5°C, zimno. Proszę sobie wyobrazić że w Słubicach tam gdzie prawie nigdy nie pada spadło 18 cm śniegu.

·        15 luty - całodobowy mróz około -2,5. Rano -6°C. Dolina Pięciu Stawów 69, Kasprowy Wierch 56, Hala Gąsienicowa 26, Markowe Szczawiny 30, Babia Góra 50, Śnieżka 77 cm. Wyż FINJA II.

·        16 luty. Rano mróz ze hej -13,7 o 11-tej -5,7°C, Całodobowy mróz około -1,7°C.

·        17 luty. Rano mróz -10. w najcieplejszym momencie dnia -1 wieczór -12°C. W unikalnym ale nie reprezentatywnym mrozowisku w Litworowym Kotle w masywie Czerwonych Wierchów łowcy mrozów z Uniwersytetu w Poznaniu zmierzyli -41,13°C. Na Kasprowym w tym czasie było -20. Na Rysach była akcja ratunkowa z udziałem śmigłowca - turysta spadając pociągnął dwie osoby, wszyscy w szpitalu. Wyż FINJA III.

·        18 luty - rano-10, w południe -1,7°C przy słońcu.

·        19 luty - w okowach wyżu arktycznego  ciśnienie 1028 hPa, rano -12 w południe zero dodatnie. Jelenia Góra -17°C. Słońce podchodzi na Syhlec.

·        20 luty. Ciśnienie wysokie 1030 hPa, Rano -13,7 w południe +0,8°C, po południu 3-4 stopni. Zamarzły jeziora mazurskie w tym Hańcza. Wyż FINJA IV.

·        21 luty - rano -10, ale w południe +4. W Legnicy było -16°C,  śniegi: Dolina Pięciu Stawów 70, Kasprowy Wierch 62, Hala Gąsienicowa 31, Zawoja 3 cm. Nadal wysokie ciśnienie 1031 hPa.

·        22 luty. Rano już tylko -5, potem ciepło do +10°C cyrkulacja zmieniła się na południową  w związku z przemieszczeniem się wyżu na wschód.

·        23 luty. Rano -5 i słonecznie w południe +8°C, po południu się zachmurzyło i o 20-tej zaczęło padać, padało umiarkowanie do rana.

·        24 luty. Rano +2 spadło 9 mm deszczu, rozpogodziło się koło 16–tej i zrobiło się +6°C.

·        25 lutego. Rano -1, potem +10,5°C. Zapach wiosny, ptaki  nawoływały się, a szczególnie sójki. Śniegi: Dolina Pięciu Stawów 72, Hala Gąsienicowa 31, Kasprowy Wierch 60, Krynica 4, Wysowa 7 cm. W zaułkach i miejscach zacienionych w Jordanowie  jest  0,4% śniegu. Koło Krakowa ogromna mgła – sparaliżowane lotnisko w Balicach. Niż QUINCY.

·        26 luty. Rano +1°C i słonecznie, potem pochmurno pokropiło, śniegi: Dolina Pięciu Stawów 72, Hala Gąsienicowa 30, Kasprowy Wierch 59, Markowe 30, Babia Góra 50 cm.

·        27 luty - pochmurno chłodno do +8°C, od 14-tej popaduje i będzie popadywać.  

·        28 luty - całą noc i do 10-tej padało, spadło 18 mm  deszczu. Powyżej 600 m n.p.m. padał śnieg, na Balcerzu i Kamionce było biało. Śniegu przybyło: Dolina Pięciu Stawów 90, Bukowina 4, Jabłonka 2, Hala Gąsienicowa 53, Kasprowy Wierch 72, Witów 8, Poronin 5, Zakopane 4, Zawoja 3 cm (wysoko w górach wzrost  o 20 cm).

 

Europa:

·        3 luty. Na Sycylii po wielu miesiącach powodzi powódź koło Messyny spadło w krótkim czasie 150 mm. Podobnie w Calabrii.

·        6 luty - koło Rostowa nad Donem śnieg pozwalał słupy energetyczne.

·        9 luty. W Moskwie ciśnienie przekroczyło 1055 hPa. Jety biznesowe uziemione bo przy tak wysokim ciśnieniu nie działa oprzyrządowanie. Rekord z 1915 - 1056,7 hPa, u nas rekord w Suwałkach 1992 - 1052 hPa.

·        15 luty - okropna  powódź w południowej Grecji.

·        16 luty. Na skutek majowych mrozów produkcja wina w regionie Bordeaux spadła  do najniższego poziomu od 1991 roku.

·        17 luty. Powodzie w Grecji pochłonęły 9 ofiar.

·        23 luty. Na północy Grecji było -12°C i zmarzł w górach Pindos najpiękniejszy wodospad.  

·        25 luty. Calamita śniegowa w Gruzji 50-100cm. Paraliż totalny.

 

Świat

·        1 luty  - bardzo wiele  ofiar wielkiej powodzi w Malezji. 

·        2 lutego - w stanie Queensland w Australii cyklon i powodzie.

·        3 lutego - śródziemnomorski niż spowodował wielkie powodzie w Tunezji.

·        5 lutego - z powodu ostrej zimy częściowo zamarzło jezioro Michigan.

·        6 luty. Koło Sachalinu i wysp Kurylskich  utworzył się okropnie śnieżny niż, calamita śniegowa. Ponad 1 metr. Koło Rostowa nad Donem śnieg.

·        7 luty. W USA wskutek konwekcji burzowej wielkie burze i tornada, także burze lodowe w Wirginii, Ohio, Kentucky, Pensylwanii, Michigan, Indianie.  Calamita  śniegowa przeniosła się z  Sachalinu nad Hokkaido. 1,5 metra śniegu. Monstrualne gradobicie w Argentynie.

·        8 luty. Powodzie i lawiny ziemne w Brazylii złagodziły trochę monstrualna suszę (stan Pernambuco). W Iranie tak zimno, że zamknięto szkoły -20°C, w Teheranie spadł śnieg.

·        9 luty. Lawina ziemna  przysypała w Syczuanie w Chinach 30 osób.

·        10 luty. Piorun zabił konie w Sydney, a jedna szkapa ranna. Potężne śnieżyce nad Hokkaido trwają.

·        11 luty. Okropne upały w południowej Brazylii. Wielka lawina śnieżna zasypała autostradę  w stanie  Idaho.

·        12 luty. Okrutna zima trwa w Iranie.

·        13 luty. Silny cyklon tym razem w Zach. Australii koło Perth.  Wiatr w porywach do 290 km/h.

·        14 luty. Wielka burza śnieżna od Toronto do Montrealu 40-50 cm śniegu.  Na Celebesie okropna powódź omal nie zginęła ekipa ratownicza. W Kalifornii tak pada, że szykuje się powódź.

·        15 luty - plaga lawin błotnych w Kalifornii.

·        18 luty. Liczba ofiar zimowych burz w USA wzrosła do 14.  Toronto i wschodnia Kanada  wydobywają  się ze śniegu po burzach śnieżnych. Liczba ofiar lawiny ziemnej dużej w Chinach to 10 osób.

·        20 luty. Wielkie lawiny śnieżne w Oregonie i Kalifornii w górach Kaskadowych.

·        23 luty. Na Hokkaido jest 5 metrów śniegu RPA lawiny błotne 7 ofiar.

·        24 luty. W Jerozolimie spadł śnieg koszerny. Znów Japonię czeka calamita śnieżna, a jest już 5 metrów miejscami.

·        25 luty. W Afganistanie wskutek nawalnych deszczy i gradu zginęło 29 osób, w samym Kandaharze  21.

·        26 luty - ilość  ofiar w Afganistanie wzrosła do 39 osób.

·        27 luty. Do Mauritiusu i La Reunion zbliża się potężny cyklon  GARANE. W ogóle południowa półkula jest niezwykle aktywna cyklonalnie  jest tam na morzach 6 cyklonów.

·        28 luty. Cyklon GARANE zaatakował Reunion 200 km/h, zniszczenia, ludzie nie wychodzą z domów. Potworna lawina w północnych Indiach zginęło 40 robotników budowlanych.

 

 Wulkany, trzęsienia ziemi, pożary, katastrofy w tym ekologiczne:

·        1 lutego - od największej góry lodowej A23A będącej na kursie kolizyjnym z Georgią Południową oderwał się duży kawał. Deszcz opanował pożary koło Los Angeles.

·        2 lutego. Rój trzęsień ziemi na Santorynie nasila się  wciągu dnia około 11.

·        3 luty. Wielkie pożary stepów i lasów w Patagonii z powodu suchych upałów.

·        4 luty - masowe ewakuacje z Santorynu. Ludzie boją się wielkiego trzęsienia, klify obrywają się. Nastolatka ofiarą rekina w Australii.

·        5 luty. Na Islandii wulkan szczelinowy koło Grundvik znów się znacznie uaktywnił. W Polsce rozpoczęła się seria dziwnych pożarów wielko gabarytowych hal  magazynowych („Ziemia obiecana”?).

·        6 luty. Na Azorach na jednej z wysp trzęsienie ziemi  M4,0 czyżby budził się wulkan Santa Barbara?  W Indiach dziki słoń stratował 77-letniego Niemca, po co się tam pchał?

·        8 luty. Strumień koło Buenos Aires stał się krwisto czerwony bo zakłady tekstylne wypuściły ścieki. Niedawno Wilga w Krakowie była zielona.

·        9 luty. Potężne pożary w Chile.  Trzęsienie ziemi M7,6 na Morzu Karaibskim koło  Kajmanów, panika bez szkód. Koło Zielonej Góry kolejny pożar  hali magazynowej typu Ziemia Obiecana.

·        11 luty. Odizolowana  wyspa Amsterdam  na południowym Indyku  blisko Antarktydy cała płonie. 31 mieszkańców w tym stację badawczą ewakuowano.  Dalej trzęsie na Santorynie. Nawet M5,3 się zdarzyło.

·        12 luty. W południowych Indiach wyrzuciło 100 martwych żółwi morskich. Masowe pożary w Argentynie również w Patagonii. Atak rekina na młode Amerykanki na wyspach Bahamach. Etna uaktywniła się i wyrzuca masy lawy na śnieg obok jeżdżą narciarze, widowisko.

·        16 luty - w rosyjskim Ałtaju trzęsienie ziemi M6,4 ucierpiało 6 osad.

·        17 luty. Koło Santorynu dalej się trzęsie. W Lizbonie trzęsienie M4,8 panika.

·        18 luty. Erupcja na Etnie nasila się, z bocznego krateru Bocca Nuora.  

·        19 luty - w wiosce Surrey w Wielkiej Brytanii utworzyło się w drodze wielkie zapadlisko na 20 metrów, pochłonęło 1 ogród, przyczyna nieznana. 90 wielorybów, które utknęły na plaży Tasmanii będzie zgładzone, szkoda. 

·        23 luty - katastroficzne padnięcia hipopotamów w Zimbabwe  z powodu przewlekłej suszy. W Sudanie południowym straszliwe upały 45-48°C, dzieci nie chodzą do szkół, omdlenia masowe. Na Santorynie wstrząsy dzięki Bogu uspokoiły się.

·        26 luty.  Na Celebesie płytkie trzęsienie M6,1 panika. W Turcji  lawina zasypała pług śnieżny, kierowcę uratowano. W Strefie Gazy są ranne mrozy, umierają noworodki. W Sudanie Pd. w Chartumie katastrofa wojskowego samolotu, zginęło 46 ofiar.

·        27 lutego - 5 Hindusów zginęło gdy stratowały ich dzikie słonie.

·        28 luty. Koło Ołomuńca w Czechach wykoleił się pociąg z chemikaliami, pożar toksyczny jak cholera. Ugaszono go dopiero 1.III.  

 

Ciekawostki przyrodnicze:

·        1 lutego. W Luizjanie w oceanarium narodził się żarłacz szkieletowy bez udziału samca! (Musi co cud?)

·        6 luty - w Indiach do głębokiej  studni wpadł tygrys i dzik. Pomagały sobie. Przyszła akcja ratownicza, wyciągnięto je. Tygrysa wypuszczono w innym miejscu, nie wiadomo co z dzikiem.

·        9 luty. Ogromny krokodyl przechadzał się po ulicach Miami. W Górach Świętokrzyskich zaobserwowano  bardzo rzadkie czarne wilki.

·        10 luty. Na Cejlonie katastrofa energetyczna po tym jak małpy dostały się do jednej z głównych stacji transformatorowych. Bardzo rzadka ryba głębinowa obrzydliwa zresztą tzw. czarny potwór widziana na powierzchni koło Wysp Kanaryjskich (ciekawe, co ją wypłoszyło z głębiny?).

·        12 luty. W Tajlandii niepełnosprawny pies na trzech nogach zagryzł kobrę, która wtargnęła na posesję. Kobra wypluła na niego jad ale nie miał rany i uratował się.

·        15 luty. W Chile humbak połknął i wypluł kajakarza, był jak Jonasz w brzuchu wieloryba.

·        17 luty. Puchacze rozpoczęły okres lęgowy.

·        19 luty. W Meksyku pojawiła się ryba zagłady - wstęgor królewski w Baja Kalifornia.

·        21.II – przelot dwóch bocianów białych nad Wysoką.

·        23 luty. W stanie Iowa mieszkańcy uratowali jelenia, który zapadł się pod lodem na jeziorze i chwała im za to. Ibis  stał się w północnych Włoszech ptakiem inwazyjnym „Ibis jest to ptak ponury, indyk z nudów czubi kury.”

·        26 luty. Koło Międzyzdrojów uratowano młodego humbaka zaplątanego w sieci. Chwała im za to.

·        27 luty  Bociany w drodze do Europy...  

 

A w Kosmosie:

·        1-28.II – lecą meteory z roju Lutowych Leonidów, 5/h.

·        1.II – potężna erupcja wulkaniczna na Io (księżyc Jowisza).

·        5.II – odkryto dwa wielkie kaniony na Księżycu w pobliżu Basenu Uderzeniowego Aitken dzięki satelicie NRO.

·        7.II – ostrzeżenie przed możliwością kolizji asteroidy 2024 YR4 z Ziemią.

·        8.II – koniunkcja Saturna z Księżycem.

·        9.II – kolejne straszenie impaktem asteroidy (101955) Bennu za 157 lat co wywoła zimę poimpaktową…

·        12-18.II – bliskie przejście asteroid: 2025 CF1, 2025 CN2, 2025 CO, 2025 CV i 2025 CL3 koło Ziemi.

·        13.II – NASA sprowadzi wcześniej astronautów Boeinga z orbity wokółziemskiej.

·        14.II – początek parady planet.

·        15.II – 10.III – spadają δ-Leonidy, 2/h

·        17.II – obserwacje światła zodiakalnego w Polsce.

·        19.II - W Wielkopolsce znaleziono fragment rakiety FalconX 9.

·        25.II-22.III – lecą meteory γ-Normidy, 8/h

·        25.II – odwołano alarm przed impaktem 2024 YR4.

·        25.II – statek kosmiczny Blue Ghost zaczyna przygotowania do lądowania na Księżycu.

·        26.II – parada 7 planet: Mars, Jowisz, Uran, Wenus, Neptun, Merkury oraz Saturn będą widoczne na niebie jednocześnie krótko w godzinach wieczornych.

·        28.II – firma Jeffa Bezosa planuje wysłanie 5 kobiet w Kosmos, w tym Katy Perry.   

 

Stanisław Bednarz, Robert Leśniakiewicz

Gdy dzwony biły na burze

 

Stanisław Bednarz

 

Według wierzeń ludowych podczas burzy toczyła się walka pomiędzy siłami dobra i zła. Przerażeni mieszkańcy wsi i miast modlili się do św. Floriana, św. Michała i św. Donata. W oknach wystawiali gromnice (stąd nazwa). Dzwoniło się w małe dzwonki loretańskie, aby piorun nie trafił w zabudowania gospodarcze…

W odległych od kościoła osadach, szczególnie w terenie górzystym, budowano drewniane wolnostojące dzwonnice. Wierzono, że siła dźwięku oddala pioruny, nawałnice i wichury w inne strony. Z jednej strony była to moc wiary, z drugiej - istniało racjonalne wytłumaczenie tego zjawiska. Intensywny dźwięk dzwonu wzbudzał w powietrzu fale akustyczne, wywołujące drganie cząsteczek pary wodnej w burzowej chmurze. Drgające cząsteczki zagęszczały się i tworzyły krople deszczu, które przejmowały ładunek elektryczny, powodując osłabienie potencjału elektrycznego burzy.

Dzwonnica loretańska (inaczej burzówka) – dzwonnica drewniana budowana w obrębie wsi w celu odpędzania burzy. Dzwonnice loretańskie powstawały pod koniec XIX i na początku XX wieku. Budowa dzwonnic loretańskich związana jest z kultem Matki Bożej Loretańskiej, który od XVII wieku rozpowszechnił się w Polsce. Z pielgrzymek do Loreto przywożono dzwonki, które, jak wierzono, miały moc ochronną – odpędzały burze i złe moce. Jednocześnie w kościołach jeden z dzwonów poświęcano w intencji „rozłamywania piorunów”, dźwięk tych dzwonów miał odganiać burze.

Z czasem władze kościelne zakazały bicia w dzwony w celu ochrony przed piorunami i gradem, jednakże wiara w ochronną moc dzwonów spowodowała, że pod koniec XIX i na początku XX wieku we wsiach, szczególnie na Podhalu, Orawie i Żywiecczyźnie, rozpoczęto budowę dzwonnic z dzwonami poświęconymi Matce Bożej Loretańskiej. Bicie w te dzwony miało mieć moc odpędzania płanetników przynoszących burze. Dzwonienie było skuteczne, o ile rozpoczęte było przed burzą.

Dzwonów tych używano również podczas wzywania do modlitwy na Anioł Pański, na nabożeństwa majowe i różańcowe, jak również do ostrzegania przed pożarem. Dzwonienie na pogrzeb powodowało, że dzwonnica traciła swoją moc ochronną przed burzą. Dzwonnice loretańskie były drewniane o prostych formach. Budowane zwykle w konstrukcji słupowej. Niektóre z kaplic loretańskich niedaleko Jordanowa, gdzie rozganiano burze:

·        Zubrzyca Dolna – wybudowana na przełomie XVIII/XIX wieku

·        Stryszawa (osiedle Roztoki) – wybudowana w 2. poł. XIX wieku

·        Stryszawa (Wsiórz) – wybudowana w 1929, zniszczona przez wiatr w latach 90. XX wieku, zrekonstruowana (z oryginalnym dzwonem)

·        Zawoja Czatoża

·        Sidzina – dzwonnica z 1937 roku na terenie Muzeum Kultury Ludowej

·        Bańska Wyżna – wybudowana w 1908 roku

·        Grzechynia

·        Podwilk Danielki

·        W Lipnicy Wielkiej zachowały się w Murowanicy, Skoczykach, Przywarówce i Kiczorach.

Ojciec opowiadał że kaplicy drewnianej w Naprawie z 1953 roku również dzwoniono na burze. Kaplica położona jest blisko „Zakopianki” w Naprawie Górnej na osiedlu Mirkowa.Wybudowana w 1953 roku z inicjatywy ks. doktora Franciszka Mirka, który był fundatorem tej kaplicy. Jej tytułem jest Niepokalane serce Najświętszej Marii Panny.

 

Komentarze

 

Wiara i fizyka. Nie wymieniłeś wszystkich na Orawie. Z fundacją Przestrzenie Dziedzictwa opisaliśmy część w projekcie https://www.fundacjapd.pl/1300 W Orawce np. inskrypcje na dzwonie: DAROVALA JOHANA PAVLAK, 1926, ORAWKA, STUDIENKY, Z przodu dzwonu płaskorzeźba św. Józefa z Dzieciątkiem, pod nią napis w dwóch linijkach SV. JOZEFIE ORODUJ ZA NĂS; ŽIVYCH VOLAM ZOMRELYCH OPLAKUJEM BLYSKAVICE LAMEM; z tyłu dzwonu płaskorzeźba św. Donata stojącego w chmurach, z błyskawicą w prawej ręce, pod nim napis SV. DONATU ORODUJ ZA NĂS. Tak, jak piszesz. (Lucyna Borczuch)

Faktycznie tak właśnie jest. Miałem okazję, jeszcze w sierpniu 1975 roku zaliczyć burzę w okolicach Podwilka na Orawie. W czasie tej burzy słyszałem głos dzwonu w Podwilku i okolicznych miejscowościach. Obrona była skuteczna, żaden piorun nie strzelił w zabudowania… (Daniel Laskowski)