Powered By Blogger

środa, 30 września 2020

Hieroglify z Jordanowa

 

Ślady robaków w mule z czasów Środkowego Eocenu

 

Stanisław Bednarz

 

Ciekawostki geologiczne Jordanowa – potok hieroglifowy. Gdy wracam z grzybów z Przykca zawsze fascynuje mnie potok Chrobaczanka, który w górnych partiach biegu płynie wzdłuż wychodni warstw hieroglifowych (wiek Eocen Środkowy). Na tle monotonii szarego fliszu magurskiego jest ciekawostka. Dziwuję mu się.

Warstwy hieroglifowe zawierają liczne ślady żerowania bezkręgowców jak i struktur prądowych (np. opływania gałęzi). W XIX wieku nie znano pochodzenia tych dziwnych struktur i nazwano je hieroglifami, nazwa ta utrzymała się. Ten kompleks cienko ławicowych niebiesko-zielonych piaskowców i zielonych łupków rytmicznie przewarstwionych jak harmonijka stanowi na tle szarości piaskowca magurskiego duże urozmaicenie. W ilastym osadzie bezkręgowce np. pierścienice zostawiały ślady potem były przysypywane piaskiem i tak powstawały odlewy. Szczególnie liczne hieroglify są w tym potoku i dlatego nazwałem go Potokiem Hieroglifowym.

Na szczególne bogactwo hieroglifów w tym potoku zwrócił uwagę prof. Książkiewicz w swej pracy z 1963 „Stratygrafia płaszczowiny magurskiej w Beskidzie Średnim”. Profesor zgromadził wielką kolekcję skamieniałości śladowych m.in. z tego potoku, który to błędnie nazywał Grapa. Ale taka nazwa funkcjonowała w starych mapach.


Hieroglifowy Potok na mapach

Teraz coś o tych hieroglifach. Hieroglify mechaniczne to struktury będące odlewem niewielkich form erozyjnych (np. jamek wirowych), lub struktur obciążeniowych (pogrązów) zachowane na spągowej (dolnej) powierzchni ławicy skalnej. Wyróżnia się hieroglify prądowe (odlewy wyżłobień, jamek utworzonych przez prąd wodny), hieroglify deformacyjne (odlewy związane z pogrązami). Hieroglify narzędziowe (odlewy zagłębień wytworzonych przez wleczone przez falowanie lub prąd przedmioty).

Hieroglify występują najpowszechniej w skałach fliszu karpackiego i są w skałach fliszu karpackiego. Hieroglify są używane do wyznaczania pierwotnego ułożenia sfałdowanych warstw skalnych, gdyż tworzyły się zawsze na pierwotnej dolnej powierzchni ławicy. Niektóre rodzaje hieroglifów są użyteczne w rekonstrukcji kierunku przepływu prądu.

Hieroglify będące śladami działalności organizmów to tzw. skamieniałości śladowe (np. żerowania, drążenia w osadzie, tropy, odchody). Niektóre skamieniałości śladowe bezkręgowców odgrywają dużą rolę jako wskaźnik paleośrodowiska, zwłaszcza w osadach ubogich w skamieniałości (np. we fliszu). Niektóre z nich tworzą ciekawe wzory geometryczne, np. spirale, siatki, meandry, wachlarze.

Skamieniałości śladowe są nośnikiem informacji o warunkach ekologicznych na dnie głębokich mórz, aczkolwiek geneza wielu z nich nie jest w pełni wyjaśniona. Po okresach wzmożonych opadów woda wyrywa z dna fragmenty i składa je u podnóży stromych stoków w postaci osypisk rumoszu. Tam też można znaleźć liczne okazy. Mam ich kilkadziesiąt. Gdy ktoś będzie przekraczał ten potok niech zwróci na te ciekawostki uwagę. Polecam moim kolegom geologom.

 








Znaleziska z Hieroglifowego Potoku

Moje 3 grosze

 

Miło jest pomyśleć, że ślady pradawnego życia mamy także i u nas. I nie musimy jechać do Rosji, Chin czy USA, by je sobie zobaczyć na własne oczy. Trochę małe, ale skoro nie ma dinozaurów, to muszą wystarczyć „chroboki w skałach” (jak pisał to ongi prof. Passendorfer) z wiele późniejszych czasów – jakieś 56-34 MA temu, czyli już po Piątym Epizodzie Wielkiego Wymierania K/Pg.

Ale nie narzekajmy, przypominam, że jakieś 7000 m pod nogami mamy coś, co powoduje anomalię grawitacyjno-magnetyczną. Rad bym wiedzieć, co to jest. To musi być masywne i żelaziste – może jakieś złoże rud żelaza albo żelazno-niklowa asteroida, która tu spadła miliony lat temu? Może jakiś „wymrożony” wulkaniczny batolit sprzed milionów lat? Niestety, tego się na razie nie dowiemy…