Stanisław Bednarz
Na rocznicę pierwszych ton węgla
brunatnego z Bełchatowa. Narażam się lobby buro-węglowemu ale sądzę, że tak jak
minęła epoka kamienia łupanego, skończy się kiedyś palenie węglem brunatnym.
Węgiel brunatny jest najbardziej
szkodliwym dla zdrowia rodzajem węgla. Gdybyśmy zaczęli palić nim w piecach
domowych to niech Bóg broni. A Prezesowi wszystko może przyjść do głowy. Zaczęło się od taxodium (cypryśnik), sekwoi,
turzyc, sitowia, bagnisk, torfowisk, gdzie
zamknęły się w ziemi masy CO2, a skończyło się na największej w Europie
emisji gazów cieplarnianych i wyciągach
narciarskich.
19 listopada 1980 r. nastąpiło
wydobycie pierwszych ton węgla brunatnego w Bełchatowie, czyli rozpoczęło się
uwalnianie CO2 zamkniętego w węglu brunatnym. Powstała największa odkrywka czyli
największa dziura w ziemi, najwyższa sztuczna góra w Polsce i największa w
Europie elektrownia (pokrywa 20% zaopatrzenia Polski w energię), będąca
największym emitorem CO2.
Atuty przeplątają się z ujemnym wpływem na cały
region i dalej. Pod względem bezwzględnej emisji dwutlenku węgla Bełchatów
zajmuje pierwsze miejsce na liście najbardziej szkodliwych emitentów w Unii
Europejskiej, skumulowana roczna emisja CO2 - 37,6 mln ton. Węgiel brunatny
zawiera więcej siarki i popiołu oraz ma niższą wartość opałową niż węgiel
kamienny, w związku z czym jego spalanie w elektrowniach generuje więcej
zanieczyszczeń powietrza w przeliczeniu na wytworzony megawat. Teoretycznie
proces wydobycia węgla brunatnego jest tańszy niż węgla kamiennego, jednak
odkrywkowe wydobycie tego rodzaju surowca generuje obciążenia kosztami ukrytymi
skutków społecznych i środowiskowych – oprócz zanieczyszczonego powietrza i
zmiany klimatu, takich jak obniżenie poziomu wód gruntowych czy przymusowe
przesiedlenie ludności.
Bełchatowski węgiel liczy
sobie ok. 20 mln lat (Miocen). Okres ten to tzw. regresja morska, czyli cofanie
się morza, co było związane z wypiętrzaniem się Karpat. Dodatkowym efektem tego
procesu było powstanie naprężeń rozciągających się na dalekim przedpolu.
Wskutek tego sól zalegająca w rejonie Bełchatowa na głębokości ok. 3 km
wyciskana była ku powierzchni terenu. Ubytek mas w głębi ziemi oraz naprężenie
tektoniczne spowodowały powstanie struktury zwanej rowem tektonicznym
Kleszczowa. Dlatego około 20 mln lat temu zaistniały w obrębie rowu warunki
umożliwiające rozwój bagniska, a następnie gigantycznego torfowiska. Funkcjonujące w obrębie rowu
jezioro zostało wypełnione materiałem znoszonym z przyległych terenów, a następnie
ulegało powolnemu zarastaniu przez sitowia oraz roślinność turzycową. Brzegi
jeziora porastały lasy podobne do dzisiejszych lasów podzwrotnikowych o
znacznym udziale drzew iglastych. Okresowo lasy te pokrywały cały obszar
torfowiska, tworząc tzw. torfowisko wysokie. Kolejne fazy zarastania zbiornika
były powodowane przez ciągłe osiadanie dna rowu tektonicznego, co sprzyjało
nagromadzeniu się miąższach osadów torfu. Panujący wówczas klimat ciepły i
wilgotny sprzyjał rozwojowi w obrębie torfowiska procesów biochemicznych. W
drzewnych zespołach dominowały wtedy drzewa typu sekwoi, platanów, magnolii i
bursztynowców, cypryśników (taxodium). Rzadziej występowały oleandry, laury czy
migdałowce.
Wraz z obniżaniem się dna rowu
tektonicznego osady torfowiska przykrywane były innymi osadami. Pod wpływem
tych obciążeń i wzrostu temperatury wraz ze wzrostem głębokości, następowało
wyciskanie wody z torfu; były to tzw. procesy kompakcji, które doprowadziły do
powstania pokładu węgla brunatnego. Na węgiel kamienny było to za mało czasu.
Złoże węgla brunatnego
Bełchatów charakteryzuje się dużą miąższością dochodzącą do 100 m. Taka grubość
pokładu nie byłaby możliwa bez udziału procesu subsydencji, czyli powolnego
osiadania dna zbiornika. Należy pamiętać, że 1 m węgla brunatnego powstaje z
ok. 4 m torfu.
Odkrycie węgla brunatnego w
regionie bełchatowskim nastąpiło w grudniu 1960 roku. Podczas poszukiwań gazu
ziemnego, stwierdzono występowanie korzystnie zalegającego złoża węgla
brunatnego. Przełomowy dla Kopalni był rok 1975, kiedy to 17 stycznia zostało
utworzona Kopalnia „Bełchatów” w
budowie. Rozpoczęło się odwadnianie złoża i montaż pierwszej koparki
nadkładowej. Wydobycie pierwszych ton węgla brunatnego miało miejsce 19
listopada 1980 r. Kopalnia osiągnęła docelową zdolność wydobywczą 38,5 mln
ton/rok w 1988 roku
W wyniku zdejmowania nadkładu
z Pola „Bełchatów” powstała Góra Kamieńska, sztuczne wzgórze o wysokości 405,6
m n.p.m.. Jej usypywanie rozpoczęto 6 czerwca 1977 roku, zakończono w
listopadzie 1993 roku, kiedy KWB Bełchatów cały nadkład składowała już na
zwałowisku wewnętrznym (zasypując miejsca, gdzie wydobyto cały pokład węgla).
Na szczycie Góry Kamieńskiej
znajduje się Elektrownia Wiatrowa Kamieńsk. Na północno-wschodnim stoku góry
znajduje się Ośrodek Sportu i Rekreacji Góra Kamieńsk. Wyposażony jest on w
sztucznie naśnieżaną i oświetloną trasę narciarską, czteroosobową kolej
krzesełkową o długości 760 m oraz dwa wyciągi talerzykowe o długościach 700 i
160 m. W lecie kolej umożliwia wjazd na szczyt góry z rowerem. Na Górze
Kamieńskiej i w jej okolicach wyznaczone są też trzy trasy rowerowe o łącznej
długości 42 km.
