Odwiedźmy
kolejną wyspę na końcu świata - Jan Mayen, niewielką w Arktyce, ok. 500 km na
wschód od Grenlandii. Jest okazja bo…
Mój kalendarz: 88 lat temu 8
maja 1930 roku wyspa została anektowana przez Norwegię. Powierzchnia 372,5 km²
(wielkość mniej więcej Krakowa). Większość obszaru zajmuje masyw czynnego
wulkan Beerenberg – 2277 m n.p.m., drugi co do wysokości w Europie pokryty
lodowcem.
Wyspa nie ma stałych
mieszkańców, z wyjątkiem obsługi stacji radiowej i meteorologicznej (ok. 18
osób). Wyspa ta w synoptyce meteorologicznej jest bardzo ważna gdyż leży w
miejscu gdzie rodzą się głębokie niże kształtujące pogodę w Europie.
Wyspa została odkryta przez Henry’ego Hudsona w 1607, oficjalnie
przez Holendra Jana Mayena w 1614
roku. W późniejszych latach stanowiła bazę holenderskich wielorybników. Po
wybiciu stad wielorybów została w XVIII wieku opuszczona. W XIX wieku okresowo
pojawiały się ekspedycje naukowe. W 1921 powstała tu norweska stacja
meteorologiczna.
W czasie II wojny światowej
wyspa, nie dostała się pod okupację niemiecką. Położenie tam stacji
meteorologicznej pozwalało prognozować pogodę dla samolotów i statków
walczących na Atlantyku.
W 1943 Amerykanie wybudowali
stację radiolokacyjną. W 1959 podjęto decyzję o lokalizacji systemu
radionawigacyjnego LORAN dla potrzeb NATO.
W 2010 Jan Mayen wraz z wodami
przybrzeżnymi został przekształcony w rezerwat przyrody. Roślinność jest uboga
mchy i trawy ale krajobrazy piękne. Wspomniany szczyt wulkaniczny – Beerenberg,
budził się we wrześniu 1970 roku, a ostatnia erupcja miała miejsce się w 1985
roku.
Wyspa podobnie jak Islandia
leży w pobliżu podmorskiego uskoku, gdzie łączą się płyty: północnoamerykańska
i euroazjatycka. Wyspa zbudowana jest ze skał wulkanicznych, głównie z bazaltów
pochodzących z różnych erupcji. Erupcja we wrześniu 1970 roku spowodowała że
powierzchnia wyspy powiększyła się o 3,5 km². Wulkan wieńczy ogromny krater o
średnicy 1,5 km. Na wyspie jest wilgotno ( średnio 85%) i zimno. Średnie letnie
wartości wynoszą nieco powyżej zera, a maksymalne temperatury mogą w ciągu dnia
osiągnąć +15°C, minimalne zimą tylko do -30°C ze względu na wpływ oceanu.
Średnio jest tam 90 dni z mgłami.
Świat zwierząt jest jednak dość
bogaty z uwagi na występowanie licznych kolonii ptaków migrujących. Świat
ssaków jest o wiele uboższy, jedyni ich przedstawiciele to foki, lisy polarne,
zaś niedźwiedzie polarne przebywały gdy woda wokół wyspy zamarzała jeszcze w
latach 80-tych tworząc połączenie z Grenlandią. Ostatni misiowy turysta dotarł
tu prawdopodobnie na krze w latach 90-tych i został zastrzelony przez duńskiego
naukowca, który został za ten czyn ukarany. Podczas wojny niemiecki bombowiec
Ju-88 próbował zniszczyć stacje meteorologiczna ale rozbił się we mgle o
wzgórza. Wrak odnaleziono w 1958 r.
Moje 3 grosze
Od siebie tylko dodam, że w
okresie Zimnej Wojny znajdowały się tam stacje brytyjskiego ELINT (wywiadu
radiowego) i amerykańskiego systemu SOSUS (wykrywania okrętów podwodnych ZSRR).
To właśnie stamtąd namierzano „Czerwonego Października” z powieści Toma
Clancy'ego...
Opracował - Stanisław Bednarz
