Dziś
o najbardziej tajemniczym górnictwie to jest uranowym.
Mój kalendarz : 18 lat temu 24
kwietnia 2000 roku została otwarta podziemna trasa turystyczna o długości ok.
1200 m w Sztolni Kowary nieczynnej kopalni rudy uranu w Kowarach.
Kopalnia eksploatowana była w
czasie II wojny światowej przez Niemców, po wojnie natomiast przez ZSRR. Prace
wydobywcze zakończono w 1973. Przygotowana do zwiedzania trasa liczy około 1200
m chodników, komór i grot podziemnych. Okres aktywności górniczej przypada na
lata 1948-1973. Początkowo wydobycie prowadzili Rosjanie.
Z jednym wyjątkiem polskie
kopalnie uranu zlokalizowane były w Sudetach. Większość znanych przed II wojną
światową złóż uranu odnaleziono w starych kopalniach rud metali: Kowarach,
Miedziance k. Janowic Wielkich, Janowej Górze k. Stronia Śląskiego. Przed wojną
z kowarskiej kopalni magnetytu wydobyto około 8 ton blendy uranowej.
W Polsce rudę uranową
wydobywano w pięciu kopalniach, z których cztery: w Kowarach, Kletnie,
Radoniowie i Kopańcu zlokalizowane były w Sudetach, a tylko jedna poza nimi: w
Rudkach k. Nowej Słupi w Górach Świętokrzyskich.
Największą i najdłużej (od 1954
do 1973 roku) działającą kopalnią uranu w Polsce była kopalnia
"Wolność" w Kowarach. Należy pamiętać, że rejon Kowar stanowił
nieprzerwanie od XII wieku obszar intensywnej działalności górniczej.
Wydobywano tutaj rudy metali, głównie magnetyt i hematyt...
Dnia 15.07.1948 roku radzieccy
geolodzy, badając aktywność starych hałd stwierdzili podwyższone promieniowanie
gamma. Już w tym samym roku rozpoczęto eksploatację rud uranu z hałd i starych
sztolni. W sumie wykonano 37 km wyrobisk, w tym 3 szyby, 27 sztolni oraz wiele
wyrobisk bocznych... Ze względu na znaczne wyeksploatowanie złoża w marcu 1953
roku zakończono w Kletnie wydobycie uranu. Z mniejszych kopalń należy wymienić
położony k. Gryfowa Śląskiego Radoniów, oraz Kopaniec k. Jeleniej Góry. Oprócz
tego znanych jest wiele złóż uranu, nigdy nie eksploatowanych - m.in. w
Rudawach Janowickich, Miedziance k. Janowic Wielkich, Grzmiącej k. Głuszycy,
Wojcieszycach, Wałbrzychu.
Od 1973 roku, tj. od zamknięcia
kopalni w Kowarach, w Polsce nie wydobywa się rud uranu. Według niektórych
źródeł wydobyto (w przeliczeniu na uran metaliczny) 650 ton, według innych 850
ton. Początkowo wysyłano za wschodnią granicę nie przetworzony urobek, dopiero
w 1968 roku zaczęto przerabiać i wzbogacać rudę uranową w Zakładach R-1 w
Kowarach.
W Dolinie Białego tuż nad
Zakopanem, znajduje się otwór starej sztolni. Podobno W latach 50. XX wieku dolina
była zamknięta i strzeżona przez radzieckich żołnierzy. Podobno wydobywano tu
rudę uranu. Do dziś w sztolni występuje wysokie stężenie promieniotwórczego
radonu.
Opracował – Stanisław Bednarz
