Stanisław Bednarz
Byłem ci ja wczoraj na koncercie wiedeńskim tzw. Orkiestry księżniczek i wychwyciłem
coś dla sobie. Wśród walców, polek, czardaszów, arii operetkowych, wyłuskałem
neapolitańską pieśń „Funiculì funiculà”. Słyszałem ją wcześniej na filmie o Annie German, która nieraz ją śpiewała.
Zawsze czegoś się człek dowie. Nie
wiedziałem natomiast że jest to pieśń
neapolitańska, napisana w 1880 roku z okazji inauguracji kolei linowo-terenowej
(wł. funicolare), prowadzącej na
szczyt Wezuwiusza. Czyli jest to pieśń
sławiąca postęp techniki.
W 1880 r. oddano do eksploatacji
krótką (807 m) kolej linowo-terenową wiodącą na szczyt Wezuwiusza - Funicolare vesuviana. Funikular to rodzaj kolei
linowo-terenowej. Tym, co odróżnia go od tzw. tramwaju linowego, jest stałe
przymocowanie wagonu kolejki do liny napędowej. Lina porusza się więc tylko
wtedy, kiedy pociąg jest w ruchu, a nie w trybie ciągłym. Funikulary budowane są na zboczach wzgórz i zazwyczaj obsługiwane
są przez dwa wagony ustawione tak, że gdy jeden jest na szczycie, drugi
znajduje się na dolnej stacji. Podczas jazdy pociągi stanowią dla siebie
przeciwwagę i mijają się dokładnie w połowie trasy. Jeśli linia jest
jednotorowa, buduje się tam mijankę. Typowym funikularem jest Gubałówka i Góra Parkowa w Krynicy. Obsługiwała ona jedynie ruch turystyczny, a
jej eksploatacji zaniechano po zniszczeniach dokonanych przez erupcję wulkanu w
1944 r.
Muzykę napisał Luigi Denza, a tekst Giuseppe Turco. Pieśń, zaprezentowana w
tym samym roku na festiwalu w Piedigrotta, stała się przebojem i jej wydawca Casa Ricordi sprzedał w rok milion
egzemplarzy jej nut. Utrzymana w rytmie ówczesnej taranteli stała się pierwszą
pieśnią neapolitańską, która zyskała międzynarodowy rozgłos.
Utwór został później mylnie
wzięty za piosenkę ludową przez Richarda
Straussa i Nikołaja
Rimskiego-Korsakowa. Richard Strauss wykorzystał temat pieśni w finałowej
części skomponowanego w 1886 roku poematu symfonicznego „Aus Italien”, Nikołaj
Rimski-Korsakow z kolei wykorzystał motyw pieśni w utworze orkiestrowym
„Neapolitanskaja piesenka”, skomponowanym w 1907 roku. W 1921 roku Arnold Schönberg dokonał transkrypcji
pieśni na głos, klarnet, mandolinę, gitarę, skrzypce, altówkę i wiolonczelę. W
Polsce transkrypcji pieśni na głos i fortepian dokonała w 1959 roku Irena Garztecka. Tekst przetłumaczył Tadeusz Śliwiak. Pieśń doczekała się
licznych wersji, w tym tłumaczeń. Wykonywali ją między innymi: Beniamino Gigli (1928), Sergio Bruni (1952), Tito Schipa (1955), Mario Lanza (1959), Roberto Murolo (1963), Anna German (1967), James Last (1968), Claudio Villa (1973), Luciano
Pavarotti (1979), Haruomi Hosono
(1982), Giuseppe Di Stefano (1989).
W 2007 zamierzamo ponownie uruchomić
kolejkę, ale z tego co wiem zaniechano pomysłu.
