10 rzeczy które powinniśmy wiedzieć o Księżycu

Greg Diesel Walck

Księżyc jest naszym najbliższym sąsiadem kosmicznym, ale jest jeszcze czymś więcej, niż tylko dużym, pięknym nocnym światłem na naszym niebie.

Mamy tutaj 10 ciekawych i być może zdumiewających faktów o Srebrnym Globie:

10. Powstanie Księżyca

Księżyc powstał, kiedy planeta o wielkości Marsa uderzyła w Ziemię, wkrótce po powstaniu Układu Słonecznego ok. 4,5 mld lat temu, zgodnie z wiodącą teorią. (wg NASA/JPL-Caltech)

Istnieje alternatywna hipoteza, że Księżyc vel planeta Luna został wychwycony grawitacyjnie przez Ziemię nie tak dawno temu i krąży wokół Ziemi zaledwie od kilku do kilkunastu tysięcy lat… (uwaga tłum.)

9. Umieszczenie na orbicie

Być może najciekawszą rzeczą dotyczącą Srebrnego Globu jest ta, że ukazuje on nam cały czas tą samą stronę. Odkąd Ziemia i Księżyc orbitują i rotują, jak to mogło się stać?

Dawno temu, oddziaływanie grawitacyjne Ziemi spowolniło ruch obrotowy Księżyca wokół własnej osi. Wreszcie Księżyc zwolnił swój ruch obrotowy i pokazuje nam tylko swoją jedną stronę i się ustabilizował. Tak jest z księżycami wielu planet. A co na temat jego faz? Wszystko to zależy od jego konfiguracji względem Słońca i Ziemi: kiedy Księżyc znajduje się pomiędzy Słońcem a naszą planet, wtedy mamy nów. Kiedy Księżyc znajduje się po drugiej stronie Ziemi – wtedy mamy pełnię – a zatem nie ma czegoś takiego jak „ciemna strona Księżyca”, a tylko strona, której nie widzimy. (wg Japan’s National Institute of Advanced Industrial Science and Technology)

8. Księżycowe drzewa z Apollo

Ponad 400 drzew na Ziemi pochodzi z Księżyca. A tak właściwie to pochodzą z księżycowej orbity. A tak naprawdę, to w 1971 roku, astronauta z Apollo 14 - Stuart Roosa  wziął ze sobą zestaw nasion drzew, i kiedy Alan Shepard i Edgar Mitchell zwiedzali powierzchnię Srebrnego Globu, Roosa pilnował nasion.

Później nasiona te zasadzono na Ziemi w różnych miejscach USA i nazwano je księżycowymi drzewami. Większość z nich znakomicie się przyjęła i rośnie. (wg NASA)

7. Siostra naszego Księżyca

Księżyc jest naszym jedynym naturalnym satelitą. Naprawdę? Być może nie. W 1999 roku, naukowcy znaleźli 5-kilometrową asteroidę, która wpadła w pole grawitacyjne Ziemi i dzięki temu stała się ona naturalnym satelitą naszej planety. 3753 Cruthine, bo tak ją nazwano, wykonuje jedno podkowiaste okrążenie Ziemi w czasie 770 lat i pozostanie w takim stanie przez okres następnych 5500 lat. (wg Tim McCord) 

Cruthine – planetoida z grupy Ateny - jednak nie jest naszym drugim księżycem, a czymś więcej. Jej skomplikowana orbita wskazuje na to, że jest ona zarazem towarzyszem Słońca i Ziemi, zob. http://www.businessinsider.com/cruithne-is-not-earths-second-moon-2015-3

6. Kosmiczne bombardowanie

Powierzchnia Srebrnego Globu jest pokryta wielką ilością kraterów, co jest rezultatem intensywnego bombardowania meteoroidami pomiędzy 4,1 mld a 3,8 mld lat temu.

Ślady tej wojny kosmicznej widoczne dzisiaj jako kratery uderzeniowe nie podległy erozji z dwóch względów: Księżyc nie jest aktywny geologicznie i trzęsienia ziemi, zjawiska wulkaniczne czy ruchy kontynentów nie mogły zniszczyć tego krajobrazu, jak to stało się na Ziemi, a także dlatego, że Księżyc nie ma atmosfery, więc wiatry i deszcze nie mogły spowodować erozji. (wg NASA/GFSC/ASU)

5. Księżycowe jajo

Księżyc nie jest dokładnie sferyczny. Ma on kształt jajka. Gdybyśmy widzieli go z boku, to jego cieńszy koniec jest skierowany ku Ziemi. centrum masy Księżyca nie znajduje się w geometrycznym centrum tego ciała niebieskiego, ale jest przesunięte o 1,2 km w stosunku do środka. (wg NASA/MSFC/Renee Weber)

Nawiasem mówiąc coś takiego przypuszczano jeszcze w XIX wieku, kiedy to zrodziła się teoria, że Księżyc jest pustynny tylko od strony Ziemi, zaś na jego „ciemnej” stronie znajduje się woda, powietrze i życie – nawet rozumne. (zob. Jules Verne – „Wokół Księżyca”, Jerzy Żuławski – „Na Srebrnym Globie”)

4. Trzęsienia ziemi na Księżycu

Astronauci z program Apollo używali sejsmometrów w czasie ich misji księżycowych i odkryli oni, że Srebrny Glob nie jest totalnie martwym miejscem – mówiąc językiem geologów. Lekkie wstrząsy powstające kilka kilometrów pod powierzchnią są stwarzane przez grawitacyjne oddziaływanie Ziemi. czasami wstrząsy są płytkie, w czasie ucieczki gazów z wnętrza Srebrnego Globu.

Uczeni przypuszczają, że Księżyc ma półpłynne jądro, podobnie jak ziemskie. Ale dane zebrane przez Lunar Prospector w 1999 roku wskazują na to, że jądro to jest małe i stanowi zaledwie 2-4% masy całego Srebrnego Globu. Nie da się go porównać z Ziemią, której jądro stanowi 30% masy planety i składa się z żelazo-niklu. (NASA)

3. Czy Księżyc jest planetą?

Nasz Księżyc jest większy od Plutona. Jego średnica wynosi ¼ średnicy ziemskiej i niektórzy uczeni uważają Księżyc za planetę. Oni uznają system Ziemia – Księżyc za tzw. „planetę podwójną”, na takiej samej zasadzie, na jakiej Pluton z Charonem też uznaje się za planetę podwójną. (wg Gemini Observatory/NSF/NASA/AURA)

Jednakże w tym przypadku należałoby Księżyc uznać za planetę karłowatą – podobnie jak Plutona, Ceres, Juno i inne duże asteroidy. (uwaga tłum.)    

2. Przypływy

Przypływy i odpływy na Ziemi są powodowane właśnie przez grawitacyjny wpływ Księżyca (Słońce wywiera mniejszy efekt grawitacyjny). A oto jak to działa:

Grawitacja Srebrnego Globu pociąga wody Wszechoceanu. Wysoki przypływ następuje, kiedy grawitacja Księżyca podnosi wody po stronie księżycowej Ziemi. Drugi przypływ następuje po stronie odksiężycowej, bo grawitacja działa na Ziemię bardziej niż na wody. To się nazywa przypływ kwadraturowy.

W czasie pełni lub nowiu, Ziemia, Księżyc i Słońce znajdują się na jednej linii, co tworzy wyższe przypływy niż normalnie (zwane są pływami wiosennymi). Kiedy Księżyc jest w pierwszej lub ostatniej kwadrze, tworzą się mniejsze pływy. Orbita księżycowa nie jest całkowicie kołowa, ale eliptyczna i obieg trwa 29,5 dnia. Kiedy Księżyc jest w perygeum, przypływy są wyższe i nazywa się je perygealnymi przypływami wiosennymi.

Jest jeszcze jedna ciekawostka: otóż część energii rotacyjnej Ziemi jest przejmowana przez Księżyc, wskutek czego nasza planeta wiruje wolniej o 1,5 ms/100 lat. (wg Galina Andruszko/Shutterstock)

1. Żegnaj Księżycu!

Kiedy czytacie ten tekst, Księżyc oddala się od nas. Każdego roku Srebrny Glob kradnie nieco energii rotacyjnej Ziemi i oddala się od niej na 3,8 cm/rok – jego orbita staje się „wyższa” o tą właśnie wartość. Uczeni twierdzą, że od czasu jego uformowania się Księżyc oddalił się o 22.530 km od Ziemi. (wg Scott Tully)

Źródło - http://www.space.com/19619-top-10-moon-facts.html

Przekład z j. angielskiego – Robert K. Leśniakiewicz ©