Betelgeuse/Betelgeza (α Ori) jest uważana za umierającą gwiazdę i jej wybuch jest kwestią krótkiego czasu. Obserwatorzy z NASA teleskopu kosmicznego Hubble (HST) stwierdzili nagłe pociemnienie supergigantycznej gwiazdy Betelgeuse, które jest najprawdopodobniej spowodowane przez nienormalną ilość materii wyrzuconej w przestrzeń kosmiczną, która uformowała chmurę pyłową, który zablokował jej światło emitowane z powierzchni (fotosfery) Betelgeuse.
Naukowcy przypuszczają, że obłok
pyłu powstał, gdy super gorąca plazma uwolniona z przepływu w górę dużej
komórki konwekcyjnej na powierzchni gwiazdy przeszła przez gorącą atmosferę do
chłodniejszych warstw zewnętrznych, gdzie ochłodziła się i utworzyła cząsteczki
pyłu. Powstały obłok pyłu blokował światło z około jednej czwartej powierzchni
gwiazdy od końca 2019 roku. Do kwietnia 2020 roku gwiazda powróciła do
normalnej jasności.
Betelgeuse to starzejący się
czerwony nadolbrzym, którego rozmiar urósł w wyniku złożonych zmian
ewolucyjnych w jej jądrze. Gwiazda jest teraz tak ogromna, że gdyby zastąpiła
Słońce w środku naszego Układu Słonecznego, jej zewnętrzna powierzchnia sięgałaby
poza orbitę Jowisza.
Zjawisko pociemnienia tej gwiazdy było widoczne gołym okiem, zaczęło się w październiku 2019 roku. W połowie lutego 2020 roku, ta monstrualna gwiazda straciła około 2/3 swego blasku. To nagłe zaćmienie blasku gwiazdy zadziwiło astronomów, którzy spróbowali stworzyć kilka hipotez na temat tego gwałtownego przygaśnięcia. HST odnotował ślady gęstej, gorącej materii poruszającej się poprzez atmosferę gwiazdy we wrześniu, październiku i listopadzie 2019 roku. Potem w grudniu, kilka naziemnych teleskopów z południowej półkuli Ziemi, zaobserwowało spadek jasności gwiazdy.
- Przy pomocy HST widzimy materię opuszczającą widoczne warstwy
gwiazdy i poruszającą się poprzez jej atmosferę zanim utworzył się pył, który
spowodował, że gwiazda widocznie przyciemniała –
powiedział Dupree. – Możemy powiedzieć,
że ten efekt powstał na południowo-wschodniej części gwiazdy. Materiał ten był
od 2 do 4 razy jaśniejszy od normalnego światła gwiazdy. A potem, około miesiąc
później, południowa część Betelgeuse zauważalnie pociemniała, a cała gwiazda
stała się ciemniejsza. Sądzimy, że stało się to za sprawą wystrzelonego w
przestrzeń obłoku pyłu zaobserwowanego przez HST.
Moje 3 grosze
Od siebie dodam
tylko tyle, że Betelgeuse jest kandydatka na Supernową i – jak twierdzą uczeni –
jej wybuch jest możliwy każdego dnia! Co więcej, nie wiadomo, jaki będzie miał
on wpływ na życie na Ziemi, bowiem nie znamy dobrze odległości do niej – waha się
ona ok. 640 ly. Nie wiemy, jaki będzie przebieg tego zjawiska. A najgorsze jest
to, że zobaczymy je dopiero, kiedy dobiegnie do nas rozbłysk jej eksplozji.
Nawiasem mówiąc, za
jakieś 5-6 mld podobny los czeka nasze Słońce, co będzie końcem naszego układu
planetarnego.
Ale to już temat z
innej ballady.
Artykuł opublikowano w „Astrophysical
Journal” w dniu 13.VIII.2020 r.
Przekład z angielskiego - ©R.K.F. Leśniakiewicz
