David Polesný
Przed 60 laty wybuchła
najbardziej niszcząca bomba w dziejach Ludzkości. Rosja opublikowało dokument o
teście tzw. Car Bomby.[1]
Nigdy nie użyto jej w walce, ale wybuch do którego doszło miał charakter testu.
Test ten przeprowadzono 30.X.1961 roku.
Oto Car Bomba – najbardziej
niszcząca bomba wodorowa (H), którą Ludzkość kiedykolwiek odpaliła. Stało się
to w Rosji (wtedy jeszcze w ZSRR) w październiku 1961 roku w ramach jednego
testu. Rosyjski ROSATOM udostępnił materiały dotyczące tego wydarzenia.
Najbardziej niszcząca bomba,
którą zdetonowała Ludzkość, nazywa się Car Bomba – znana także jako Tsar
Bomb (z angielskiego). Na szczęście nigdy nie użyto ją w boju, a do
wybuchu doszło w ramach testu. Przeprowadzono go 30.X.1061 roku.
Car Bomba została skonstruowana w
czasie Zimnej Wojny, kiedy to ZSRR i USA usiłowały się zastraszyć swym
arsenałem nuklearnym. Zasadniczo chodzi o trzystopniowy ładunek termonuklearny
o energii wybuchu wynoszącej 50 Mt TNT. To z kolei odpowiada energii ok. 1500
bomb atomowych zrzuconych na Hiroszimę i Nagasaki. W planach była bomba o mocy
wybuchu 100 Mt, ale to już było za wiele nawet jak na Rosjan.[2]
Groziły bardzo szkodliwe następstwa, ogromna ilość radioaktywnego opadu na
zamieszkałe obszary ZSRR.
W pierwszym stopniu bomby użyto
reakcji rozszczepienia jąder uranu-235 do kompresji drugiego stopnia –
termojądrowego, gdzie także przebiegała reakcja łańcuchowa syntezy jąder wodoru
w hel. Następnie następowała jeszcze kompresja trzeciego stopnia – także
termojądrowego. W celu obniżenia niszczycielskiej siły do tych „przyjaznych” 50
Mt zostało użyte mniej uranu, niż to planowano.[3]
Test tej super-bomby miał miejsce
w odległym północnym obszarze ZSRR, z którego ewakuowano całą ludność. Na
miejsce ćwiczenia posłano bombowiec strategiczny Tupolew Tu-95W, który
poleciał na wysokości 10,5 km. Aby załoga bombowca mogła bezpiecznie wrócić,
bomba spadała na ogromnym spadochronie. Miał on 8 m długości i 2 m szerokości i
musiał spowolnić opadanie bomby ważącej 27 t. Zapalnik ciśnieniowy odpalił
bombę na wysokości 4000 m.
Nastąpiła straszliwa eksplozja. W
mgnieniu oka powstała kula ognista o średnicy 8 km, która po zetknięciu z
ziemią zapoczątkowała destrukcyjne skutki. Wszystkie budynki w promieniu 55 km
zostały całkowicie zniszczone, a fala uderzeniowa zrywała dachy i wybijała okna
jeszcze w odległości 900 km.
Typowy grzyb poeksplozyjny dotarł
do wysokości aż 64.000 m[4]
– dla porównania samoloty komunikacyjne latają do wysokości 12.000 m, MSK/ISS
lata po orbicie na wysokości 400-444 km nad powierzchnią Ziemi. Wybuch dało się
odczuć na całej Ziemi. Doszło także do mierzalnego odchylenia osi ziemskiej.
Test superbomby wykazał, że
wyścig zbrojeń atomowych może doprowadzić do zagrożenia całej Ludzkości. Stało
się jasne, że nie będzie problemu ze stworzeniem jeszcze silniejszej bomby. Ale
na szczęście Stany Zjednoczone czuwały i doświadczenia nie były kontynuowane.
Amerykanie już mieli doświadczenia z użyciem bomb A w Japonii i wiedzieli, że
dalsza eskalacja mocy eksplozji bomb nie ma sensu.[5]
Tak więc paradoksalnie Car Bomba
zasłużyła się w przerwaniu rozwijania jeszcze bardziej niszczycielskich bomb i
ograniczaniu prób atomowych. Rosja potem się przestawiło na rozwój mniejszych,
ale bardziej celnych ICBM mających lepszy współczynnik celności i mocy czyli
CEP.[6]
Aczkolwiek nigdy ich nie użyto, po zakończeniu Zimnej Wojny zaczęli się
przestawiać na rakiety nośne i posłużyły do wynoszenia satelitów na orbitę
wokółziemską.
Rosyjska Agencja ds. Energii Atomowej ROSATOM upubliczniła na
YT dokument, który ukazuje test tej bomby: https://youtu.be/nbC7BxXtOlo
Przekład z czeskiego - ©R.K.F. Leśniakiewicz
[1] Inne
oznaczenia: RDS-220 i AN-602.
[2]
Nikita Chruszczow docelowo zamierzał
stworzyć super-bombę H o mocy 1 Gt, na szczęście nie był w stanie tego dokonać.
[3] Według
różnych źródeł moc Car Bomby miała wynosić 50, 58 a nawet 62 Mt.
[4] Górna
mezosfera.
[5]
Fala uderzeniowa eksplozji oraz promieniowanie rozchodzą się do sześcianu w
kwadracie odległości, co oznacza, że zwiększania mocy bomby jest nieopłacalne i
lepiej zdetonować kilka mniejszych niż jedną bardzo dużą.
[6]
Z ang.: Circular Error Probable, CEP – miara celności broni rakietowej w
badaniach nad militarnymi zastosowaniami balistyki, używana jako współczynnik w
określaniu prawdopodobieństwa zniszczenia celu. Jest to określony w metrach
promień okręgu, wewnątrz którego zakończy swój lot 50% wycelowanych w środek
okręgu pocisków rakietowych.
