Stanisław Bednarz
4 lata temu wspominałem o tym,
ale dziś szerzej bo to nie bywałe. 1 listopada 1755 roku w sam dzień Wszystkich
Świętych, o godzinie 9:40 rano nastąpiło niespotykane w
sile trzęsienie ziemi oceniane na M8.5,
które pozostawiło po sobie niemal zupełnie zrujnowaną Lizbonę oraz zniszczoną
większą część południowego wybrzeża.
Bezpośrednio po trzęsieniu ziemi
wystąpiło tsunami. Fale tsunami, według późniejszych obliczeń, mogły osiągać
wysokość do 20 metrów!!!!! Na obszarze niedotkniętym przez morze szalały setki
pożarów. Katastrofa pociągnęła za sobą ok. 90 tys. ofiar śmiertelnych spośród
275 tys. mieszkańców..
Jego siła była tak wielka, że
odczuwali je również mieszkańcy dalekiej Wenecji. Epicentrum było umiejscowione
na dnie oceanu, od 150 do 500 km na południowy zachód od Lizbony. W centrum
Lizbony ziemia pękała, tworząc rozstępy do 5 metrów szerokości. Kilkadziesiąt
minut później nadeszła fala o wysokości ok. 20 metrów i zalała port wraz z
całym centrum Lizbony. Pożary, trwały 5 i więcej dni. Około 85% zabudowy
Lizbony uległo zniszczeniu, włączając w to pałace, biblioteki, klasztory,
kościoły, szpitale i domy prywatne. Oddany do użytku 6 miesięcy wcześniej gmach
Opery został całkowicie spalony. Pałac królewski usytuowany nad Tagiem legł w
gruzach pod wpływem ruchów ziemi, a następnie został zalany przez tsunami.
Wewnątrz znajdowała się biblioteka zawierająca 70 tys. woluminów i setki dzieł
sztuki, włączając dzieła Tycjana, Rubensa. Archiwum zawierające dokumenty
dotyczące podróży Vasco da Gamy i Krzysztofa Kolumba zostały stracone.
Trzęsienie zniszczyło największe
kościoły Lizbony. Ruiny klasztoru Do Carmo pozostawiono jako pamiątkę po
kataklizmie. Rodzina królewska ocalała. Król i jego dwór opuścili tego dnia miasto,
aby wziąć udział w porannej mszy w miejscowości Belém. Z punktu widzenia
przeciętnego XVIII-wiecznego katolika, było to bardzo trudne do zrozumienia,
zrządzenie nadprzyrodzone i do tego w Wszystkich Świętych.
Markiz de Pombal minister przeprowadził we wszystkich parafiach Portugalii
ankietę, dotyczącą trzęsienia ziemi i jego skutków w całym kraju. Podstawowe
pytania ankiety: Jak długo trwało trzęsienie? Ile razy powracało? Jakiego
rodzaju straty spowodowało? Jak reagowały zwierzęta? Co się stało ze studniami?
Ankieta pozostaje pierwszą próbą opisu zjawisk sejsmologicznych. Trzęsienie
było następstwem tarcia dwóch płyt tektonicznych, euroazjatyckiej i
afrykańskiej. Dziś malarstwo i grafika związana z tym tematem.
Moje
3 grosze
Tak nawiasem mówiąc, to nie jest
odosobniony przypadek, że wspomnę także zagładę Port Royal na Jamajce w dniu
7.VI.1692 r., który powinien być ostrzeżeniem dla mieszkańców Lizbony.
Niestety, ówczesne media nie były w stanie przekazać wszystkich informacji na
temat tego nieszczęścia, a urzędy nie miały na tyle wyobraźni, by poinformować
o tym ludzi…
